پایگاه خبری صدای نفتی ،در دنیای امروز، مخاطرات طبیعی و انسان‌ساخت یکی از جدی‌ترین چالش‌های پیش روی جامعه بشری محسوب می‌شوند. در این میان، سیلاب به عنوان یکی از فراگیرترین و مخرب‌ترین بلایای طبیعی، سالانه خسارات جانی و مالی قابل توجهی به جوامع مختلف وارد می‌سازد. کشور ایران نیز به دلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی خاص، همواره در معرض تهدید سیلاب‌های ویرانگر قرار داشته است.

پدافند غیرعامل به عنوان مجموعه‌ای از اقدامات پیشگیرانه، غیرمسلحانه و کم‌هزینه، رویکردی استراتژیک برای کاهش آسیب‌پذیری در برابر چنین تهدیداتی ارائه می‌دهد. در این چارچوب، لایروبی مسیل‌ها نه به عنوان یک عمل عمرانی متعارف، بلکه به عنوان یک اقدام پدافند غیرعامل اساسی مورد توجه قرار می‌گیرد. این مقاله به بررسی ارتباط استراتژیک بین پدافند غیرعامل و لایروبی مسیل‌ها می‌پردازد و ضرورت توجه به این مقوله در برنامه‌ریزی‌های ایمنی‌ساز کشور را مورد تحلیل قرار می‌دهد.

بدنه اصلی

مفهوم پدافند غیرعامل در مدیریت سیلاب

پدافند غیرعامل در حوزه مدیریت سیلاب، به معنای اجرای اقدامات فیزیکی و مدیریتی است که بدون استفاده از جنگ افزار و با کمترین هزینه، موجب کاهش آسیب‌پذیری جوامع، زیرساخت‌ها و تأسیسات حیاتی در مقابل سیلاب می‌گردد. این اقدامات بر پایه سه اصل کلیدی استوار است:

· پیشگیری قبل از وقوع حادثه
· کاهش اثرپذیری در حین حادثه
· بازتوانی سریع پس از حادثه

لایروبی مسیل‌ها به مثابه یک اقدام پدافندی

مسیل‌ها به عنوان شریان‌های حیاتی انتقال سیلاب، زمانی که دچار رسوب، انسداد و کاهش ظرفیت شوند، خود به عاملی تهدیدکننده تبدیل می‌گردند. لایروبی اصولی و علمی این مجاری، دارای ابعاد پدافندی متعددی است:

۱. افزایش ظرفیت انتقال سیلاب

با حذف رسوبات و انسدادهای موجود در بستر و کناره‌های مسیل، ظرفیت هیدرولیکی آن افزایش یافته و امکان عبور دبی‌های بالاتر سیلاب فراهم می‌شود. این امر احتمال طغیان و سرریز شدن سیلاب به مناطق مسکونی و تأسیسات حیاتی را به شدت کاهش می‌دهد.

۲. حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی

پل‌ها، خطوط انتقال نیرو، راه‌های ارتباطی و سایر زیرساخت‌های واقع در حریم مسیل‌ها در معرض مستقیم تخریب ناشی از سیلاب قرار دارند. لایروبی با کنترل جریان سیلاب، از تخریب این زیرساخت‌ها جلوگیری کرده و تداوم خدمات حیاتی در شرایط بحرانی را تضمین می‌نماید.

۳. کاهش آسیب‌پذیری شهری

شهرها و سکونتگاه‌های واقع در مجاورت مسیل‌ها در صورت عدم لایروبی دوره‌ای، در معرض خطر غرقابی شدن قرار می‌گیرند. لایروبی به موقع، همچون یک سد دفاعی غیرمسلحانه از جان و مال شهروندان محافظت می‌کند.

۴. جلوگیری از حوادث ثانویه

سیلاب‌های کنترل‌نشده می‌توانند منجر به انتشار آلودگی‌های محیطی، شیوع بیماری‌ها و ایجاد بحران‌های ثانویه شوند. لایروبی با مدیریت جریان سیلاب، از بروز چنین حوادثی پیشگیری می‌نماید.

اقدامات تکمیلی در چارچوب پدافند غیرعامل

برای اثربخشی کامل لایروبی مسیل‌ها به عنوان یک اقدام پدافندی، انجام اقدامات تکمیلی زیر ضروری است:

· تعیین و حفظ حریم مسیل‌ها از ساخت‌وسازهای غیرمجاز
· استحکام‌بندی دیواره‌ها با روش‌های مناسب و سازگار با محیط زیست
· ایجاد سیستم‌های هشدار سریع در امتداد مسیل‌ها
· تهیه و به‌روزرسانی نقشه‌های خطر سیلاب
· آموزش عمومی به جوامع محلی برای واکنش مناسب در شرایط اضطراری

جمع‌بندی

لایروبی مسیل‌ها در چارچوب پدافند غیرعامل، رویکردی کم‌هزینه، اثربخش و پیشگیرانه در مدیریت ریسک سیلاب محسوب می‌شود. این اقدام با محوریت کاهش آسیب‌پذیری و افزایش تاب‌آوری جامعه، نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ امنیت ملی و پایداری توسعه ایفا می‌نماید.

اجرای منظم و اصولی لایروبی مسیل‌ها، همراه با سایر اقدامات پدافند غیرعامل، نه تنها از خسارات جانی و مالی ناشی از سیلاب می‌کاهد، بلکه موجب کاهش فشار بر سیستم‌های امداد و نجات و صرفه‌جویی در هزینه‌های بازسازی پس از حادثه می‌گردد. بنابراین، توجه جدی به این مقوله در برنامه‌ریزی‌های کلان توسعه‌ای کشور و هماهنگی بین‌دستگاهی بین نهادهای مرتبپ، ضرورتی انکارناپذیر در راستای تحقق امنیت پایدار و توسعه تاب‌آور است.
۰:۱۷